Mae cenedlaethau’r dyfodol yn haeddu mwy o frwydr gan bob un ohonom dros afonydd a moroedd glân, meddai Comisiynydd Cenedlaethau’r Dyfodol Cymru, Derek Walker, wrth iddo ofyn i bobl rannu tystiolaeth ar realiti eu dyfrffyrdd.

Young girl sitting by the side of the river Teifi smiling at the camera
Bronwen, pump, wrth yr Afon Teifi.

Heddiw, cyn Wythnos Natur Cymru, mae’r comisiynydd yn cyhoeddi ei fod yn gweithio ochr yn ochr ag Asesydd Dros Dro Diogelu’r Amgylchedd Cymru, Dr Nerys Llewellyn Jones, sydd wedi cyhoeddi Cais am Dystiolaeth ar ansawdd dŵr. 

Mae Asesydd Diogelu’r Amgylchedd Dros Dro Cymru yn goruchwylio gweithrediad cyfraith amgylcheddol yng Nghymru ac yn rhoi cyngor annibynnol i weinidogion Cymru i wella canlyniadau amgylcheddol. 

Am y tro cyntaf, bydd Cais am Dystiolaeth yr haf hwn yn casglu tystiolaeth ynghylch a yw’r cyfreithiau i ddiogelu dyfrffyrdd Cymru yn addas i’r diben. 

Bydd yr adolygiad yn cael ei arwain gan Anna Heslop, y Dirprwy Asesydd Diogelu’r Amgylchedd Dros Dro, yn gweithio ochr yn ochr â Chomisiynydd Cenedlaethau’r Dyfodol, a defnyddir ei ganfyddiadau i osod argymhellion ar gyfer Gweinidogion Cymru, sydd i’w cyhoeddi yr hydref hwn, i lywio sut y gall Cymru wella ei chyfreithiau i leihau llygredd a diogelu ein hamgylchedd ac iechyd pobl.  

Gwnaeth Derek Walker, a ddaeth yn Gomisiynydd Cenedlaethau’r Dyfodol Cymru ym mis Mawrth 2023, yr hinsawdd a natur yn flaenoriaeth yn ei strategaeth saith mlynedd, Cymru Can. Rhan o’i rôl yw herio cyrff cyhoeddus gan gynnwys Llywodraeth Cymru i weithredu nawr er budd cenedlaethau’r presennol a’r dyfodol, ac i gydweithio i atal problemau rhag digwydd. 

Man and woman sat by edge of River Teifi looking at camera
Mae Comisiynydd Cenedlaethau’r Dyfodol Cymru, Derek Walker (ar y dde) yn gweithio ochr yn ochr ag Asesydd Diogelu’r Amgylchedd Dros Dro Cymru, Dr Nerys Llewellyn Jones, sydd wedi cyhoeddi Cais am Dystiolaeth ar ansawdd dŵr. Llun gan Mark Griffiths.

Dywedodd: “Rydym yn gwybod bod ein dyfrffyrdd mewn argyfwng gyda phroblemau gan gynnwys gollyngiadau carthion, llygredd amaethyddol a gollyngiadau cemegol ac ar gyfer cenedlaethau’r presennol a’r dyfodol, mae’n rhaid i ni weithredu nawr i’w hachub. 

“Mae pobl wedi cael llond bol ar esgusodion ac eisiau atebolrwydd – ac i fod yn sicr y bydd gennym ni fynediad at ddŵr glân a byd natur ffyniannus yn y dyfodol. 

“Mae’r cyfreithiau a’r rheoliadau sy’n ymwneud ag ansawdd dŵr yn gymhleth – mae gan Gymru ei deddfwriaeth amgylcheddol ei hun, rheoleiddiwr gwahanol a chwmni dŵr di-elw. Mae’n bryd adolygu sut mae’r cyfreithiau hyn yn gweithio. 

“O gerddwyr i nofwyr, i unrhyw un sy’n poeni am ansawdd dŵr a dyfodol byd natur a’n bywyd gwyllt, rwy’n annog pobl i rannu eu profiadau bywyd fel rhan o’r Cais hwn am 

Dystiolaeth, ynghyd â’u harsylwadau, eu pryderon a’u syniadau ynghylch sut y gellid gwella’r gyfraith. 

“Ni all adfer iechyd ein hafonydd ac iechyd y bobl sy’n dibynnu arnynt aros.” 

Dywedodd Anna Heslop, y Dirprwy Asesydd Diogelu’r Amgylchedd dros dro “Mae dŵr glân yn anghenraid, nid yn unig i ddarparu afonydd a llynnoedd iach, ond hefyd i gefnogi llesiant pobl. Rydym yn awyddus iawn i ddeall barn pobl ar sut mae’r cyfreithiau presennol yn gweithio, ac a oes ffyrdd gwell y gallem fod yn gwneud pethau yng Nghymru.”