Comisiynydd Cenedlaethau’r Dyfodol Newydd yn galw am ‘newid brys a thrawsnewidiol’ wrth iddo ddechrau yn ei swydd ar Ddydd Gŵyl Dewi

Cymru yw’r wlad gyntaf yn y byd i greu swyddfa annibynnol i weithredu fel gwarcheidwad ar gyfer cenedlaethau’r dyfodol ac mae Derek Walker, ail Gomisiynydd Cenedlaethau’r Dyfodol Cymru erioed, yn dechrau ar ei waith heddiw [1 Mawrth] ar Ddydd Gŵyl Dewi. 

Dywedodd Mr Walker ei fod am adeiladu ar y momentwm a grëwyd gan ei ragflaenydd, Sophie Howe, ac egni’r mudiad o bobl sy’n gweithio’n galed i wella bywyd yng Nghymru a’i dyfodol. 

Mae rôl y comisiynydd yn bodoli o dan Ddeddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol, sy’n ei gwneud yn ofynnol i wasanaethau cyhoeddus greu effaith gadarnhaol heddiw, ar gyfer ein byd yfory. Dewiswyd Mr Walker gan banel trawsbleidiol yn y Senedd ac mae’r rôl yn rhoi cyngor a chymorth i’r llywodraeth a chyrff cyhoeddus i gymryd golwg tymor hwy ar benderfyniadau polisi, ac i ddiogelu a hyrwyddo anghenion cenedlaethau’r dyfodol. 

Dywedodd y tad i ddau o blant 50 oed, sy’n wreiddiol o Gwmbrân ac sydd bellach yn byw yng Nghaerdydd, ei fod wedi ymrwymo i glywed pa fesurau all gael yr effaith fwyaf ar fywydau pobl heddiw ac mewn 50-100 mlynedd o nawr, yn ei ychydig fisoedd cyntaf y swydd saith mlynedd. 

Dywedodd: “Mae cyfraith Cymru i ddiogelu llesiant y rhai heb eu geni yn flaengar, ac mae llawer wedi’i gyflawni mewn cyfnod byr, ond mae angen i ni gyflymu’r broses o droi’r uchelgais hwnnw yn gamau gweithredu y gall pobl eu gweld yn eu yn byw bob dydd. 

“Nid nawr yw’r amser i orffwys ar ein rhwyfau – mae’r angen am newid trawsnewidiol yn fater brys ac mae materion heddiw – fel costau byw, natur ac argyfyngau hinsawdd – angen ymyrraeth bendant. 

“Mae’r egin wyrdd o newid i wella bywydau nawr ac yn y dyfodol yn digwydd ar draws Cymru ond mae angen mwy arnom ac mae angen iddynt fod ar raddfa fwy eang. 

“O’r diwrnod cyntaf, byddwn yn rhoi egni fy swyddfa lle gallwn gael yr effaith fwyaf pwerus.” 

Cyhoeddodd Llywodraeth Cymru argyfwng hinsawdd yn 2019, gyda’r Senedd yn datgan argyfwng natur ddwy flynedd yn ddiweddarach. 

Mae effaith yr argyfwng costau byw ar frig rhestr Adroddiad Risg Byd-eang 2023 Fforwm Economaidd y Byd o’r bygythiadau mwyaf difrifol dros y ddwy flynedd nesaf, ac mae cynnydd mewn prisiau bwyd yn cael effeithiau dinistriol ar y tlotaf a’r mwyaf agored i niwed. 

Ychwanegodd Mr Walker: “Mae’r ffordd y mae ein gwasanaethau cyhoeddus yn cael eu darparu yn rhan mor bwysig o fy swydd a fy mlaenoriaeth gyntaf yw cwrdd â phobl ar draws Cymru sy’n ymwneud â’r genhadaeth honno – i wrando a deall sut y gallwn gydweithio i sicrhau ein bod yn creu Cymru yn addas ar gyfer y dyfodol.” 

Bydd y comisiynydd newydd yn dechrau ei rôl drwy ddechrau ‘ymarferiad gwrando’ – a chydweithio ag ystod eang o sefydliadau ar draws Cymru i rannu gwybodaeth am lesiant. Bydd hyn yn ei alluogi i osod ei flaenoriaethau, y bydd yn eu cyhoeddi yn yr hydref, ar gyfer y tymor saith mlynedd – i helpu i gyrraedd ein nodau llesiant yng Nghymru. 

Bydd y comisiynydd newydd yn rhannu manylion yn ddiweddarach yn ei dymor ar sut y gall mwy o bobl gymryd rhan yng ngwaith y swyddfa dros y blynyddoedd nesaf. 

Bydd ei bythefnos cyntaf yn cynnwys cyfarfod â chyrff cenedlaethol, digwyddiad hinsawdd ar-lein gydag ysgolion Cymru, a lansio cymuned statws Noddfa Awyr Dywyll Ynys Enlli. Mae’r ynys, sydd ddwy filltir oddi ar Benrhyn Llŷn wedi’i chyhoeddi fel y Gwarchodfa Awyr Dywyll gyntaf yn Ewrop, sy’n golygu bod ei golygfa heb ei difetha o awyr y nos yn cael ei diogelu ar gyfer cenedlaethau’r presennol a’r dyfodol. 

Cyn hynny roedd Mr Walker yn Brif Swyddog Gweithredol Cwmpas, asiantaeth datblygu cydweithredol mwyaf y DU, sy’n helpu pobl a chymunedau i greu swyddi a chryfhau cymunedau. Tra yno, newidiodd ffocws y sefydliad i ddatblygiad sy’n diwallu anghenion cenedlaethau’r presennol heb beryglu anghenion cenedlaethau’r dyfodol. 

Mae hefyd wedi gweithio fel Pennaeth Materion Allanol y Gronfa Loteri Fawr (Cymru), fel Pennaeth Polisi ac Ymgyrchoedd TUC Cymru ac ef oedd gweithiwr cyntaf Stonewall Cymru. 

• Gallwch holi eich cwestiynau i Gomisiynydd Cenedlaethau’r Dyfodol newydd Cymru ar ei wythnos gyntaf, mewn sgwrs Twitter Space (@futuregencymru) ddydd Gwener yma, Mawrth 3, am 12.30pm. I gyflwyno eich cwestiynau, e-bostiwch comms@futuregenerations.wales erbyn 4pm ddydd Iau, Mawrth 2, 2023.
• I gael rhagor o wybodaeth am y comisiynydd a Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol, ewch i https://www.cenedlaethaurdyfodol.cymru 

 

Beth yw Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol? 

Mae Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol Cymru yn ymwneud â gwella llesiant cymdeithasol, economaidd, amgylcheddol a diwylliannol Cymru. 

Mae’r ddeddfwriaeth yn gosod rhwymedigaeth gyfreithiol ar gyrff cyhoeddus yng Nghymru (gan gynnwys Llywodraeth Cymru, cynghorau lleol a byrddau iechyd) i ddiwallu anghenion heddiw heb gyfaddawdu ar anghenion cenedlaethau’r dyfodol, drwy saith nod llesiant cenedlaethol cydgysylltiedig. 

Cymru yw’r unig wlad yn y byd sydd wedi rhoi Nodau Datblygu Cynaliadwy’r CU mewn statud ac ym mis Medi 2021, cymeradwyodd Ysgrifennydd Cyffredinol y Cenhedloedd Unedig, António Guterres, gynnig am gennad arbennig ar gyfer cenedlaethau’r dyfodol a fydd â’r dasg o gynrychioli buddiannau’r rhai y disgwylir iddynt gael eu geni dros y ganrif i ddod. Pan basiwyd Deddf Cymru yn gyfraith, dywedodd Nikhil Seth, Ysgrifennydd Cyffredinol Cynorthwyol y Cenhedloedd Unedig ar y pryd: ‘Yr hyn y mae Cymru’n ei wneud heddiw, bydd y byd yn ei wneud yfory.’ 

Mae cyflawniadau’r Ddeddf yn cynnwys newid sylfaenol i’r ffordd y mae Cymru’n mesur llwyddiant – gwerthuso cynnydd yn seiliedig ar lesiant, yn hytrach na CMC – gan ddiffinio ‘Cymru lewyrchus fel un sy’n cyflawni gwaith gweddus a chymdeithas carbon isel. Helpodd hefyd i greu cwricwlwm ysgolion sy’n addas ar gyfer y dyfodol, strategaeth drafnidiaeth newydd a strategaeth gofal iechyd cenedlaethol 10 mlynedd, gan ganolbwyntio ar fesurau ataliol megis rhagnodi cymdeithasol. 

DIWEDD.