Mae’r papur hwn yn un o gyfres o adroddiadau sy’n cael eu lansio fel rhan o brosiect yr IWA ‘Re-energising Wales’, a fydd yn gynnar yn 2019 yn cyflwyno cynllun i alluogi Cymru i gwrdd â’i galw arfaethedig am ynni yn gyfan gwbl o ffynonellau adnewyddol erbyn 2035. Mae’r adroddiad yn amlygu nifer o gamau ymarferol y gellid eu cymryd i oresgyn yr heriau i Gymru.

Adnoddau defnyddiol yr ydym wedi gweithio arnynt, wedi cyfrannu atynt neu wedi eu nodi fel rhai defnyddiol.

The Well-being of Future Generations Act requires a new way of thinking about how our public services are delivered in Wales. Public Bodies must work in a way that improves the economic, social, environmental and cultural well-being of Wales.

We have been working with the Welsh Government to develop a practical tool to help people working in public services to apply the Well-being of Future Generations Act ways of working to the design and delivery of services.

Catalydd ar gyfer cenedlaethau’r dyfodol yng Nghymru – adroddiad arbennig ar Ymddiriedolaethau Bywyd Gwyllt yng Nghymru, rhagair gan Sophie Howe

Mae Cyngor Gweithredu Gwirfoddol Cymru wedi creu cyfres o adnoddau ar gyfer y trydydd sector i’w helpu i facsimeiddio eu cyfraniad i’r saith nod llesiant. Mae’r adnoddau’n cynnwys cyflwyniad i’r Ddeddf, yn rhoi trosolwg o Ddeddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol fel polisi arloesol ac ymarferol sy’n gofyn i gyrff cyhoeddus ategu eu gwaith a’u penderfyniadau drwy ddilyn pum egwyddor a chyfrannu at saith nod llesiant y Ddeddf. Maent hefyd yn rhoi gwybodaeth am paham mae’r Ddeddf wedi datblygu a’r rôl y mae’n ei chwarae wrth sicrhau datblygu cynaliadwy yng Nghymru.

Yn yr adroddiad hwn rydym hefyd am sicrhau eu bod yn cynllunio ar gyfer y tymor hir – ar gyfer gweddill bywydau’r plant sy’n byw yn eu cymunedau nawr, ac ar gyfer cenedlaethau’r dyfodol sydd heb eu geni eto. Rydym wedi cydweithio i ystyried sut gall ymrwymiad Cymru i hawliau plant a gydnabyddir yn rhyngwladol weithio gyda Deddf arloesol Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol Cymru i ddiwallu anghenion plant – nawr ac yn y dyfodol.

Mae gennym gyfle i greu Cymru well ar gyfer cenedlaethau'r presennol a'r dyfodol.

Rydym yn darparu cyngor, cymorth a chefnogaeth i bobl ar Ddeddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol mewn amrywiaeth o ffyrdd.

Mae’r Adroddiad  ‘Llesiant yng Nghymru: Cynllunio heddiw ar gyfer gwell yfory’ yn amlinellu’r heriau a’r cyfleoedd ar gyfer y dyfodol, wedi eu sbarduno gan yr angen i newid y ffordd yr ydym yn cyflwyno gwasanaethau cyhoeddus yng Nghymru’n dilyn cyhoeddi asesiadau llesiant cyntaf gan yr 19 Bwrdd Gwasanaethau Cyhoeddus ledled Cymru.

Byddwn yn ei gwneud yn genhadaeth i sicrhau bod holl gyrff cyhoeddus Cymru yn cyflawni eu nodau sero net a natur gadarnhaol erbyn 2030. Mae cyrff cyhoeddus yn arwain camau gweithredu ar newid yn yr hinsawdd gan gynnwys addasu, mewn ffordd sy'n lleihau anghydraddoldebau ac yn sicrhau'r buddion mwyaf posibl i bobl a chymunedau ledled Cymru.

Mae'n ofynnol i'r Comisiynydd fonitro ac asesu i ba raddau y mae amcanion llesiant a osodir gan gyrff cyhoeddus yn cael eu cyflawni. Mae'r ddyletswydd hon yn ceisio sicrhau bod cyrff cyhoeddus yn symud yn agosach at eu hamcanion ac yn cyfrannu at y nodau llesiant cenedlaethol. Bob pum mlynedd, rhaid i'r Comisiynydd gyhoeddi Adroddiad Cenedlaethau’r Dyfodol sy’n cyflwyno asesiad cyffredinol ac argymhellion ar gyfer gwelliant.

Public bodies in Wales spend over £6 billion each year procuring a range of goods, services and works; this represents nearly a third of total devolved Welsh annual expenditure, and it is estimated that over the next decade Welsh public services will spend over £60 billion.

Mae cynnwys wrth wraidd Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol. 

Ers Ebrill 2017, mae cynghorau, byrddau iechyd, parciau cenedlaethol, gwasanaethau tân ac achub, Llywodraeth Cymru a sefydliadau cenedlaethol megis Cyfoeth Naturiol Cymru a Chwaraeon Cymru wedi bod yn gweithio tuag at gasgliad o 345 o amcanion llesiant.

Mae 48 o gyrff cyhoeddus yng Nghymru wedi eu cynnwys o dan y Ddeddf, ac mae’n ofynnol iddynt ddefnyddio’r egwyddor datblygu cynaliadwy

Rhaid i Lywodraeth Cymru ffocysu ar gynllunio ar gyfer yr hirdymor, gan osod y safonau ar gyfer ennyn ymgyfraniad pobl Cymru yn y penderfyniadau sy’n effeithio arnynt os yr ydynt mewn difrif yn awyddus i wella bywydau, medd Sophie Howe, Comisiynydd Cenedlaethau’r Dyfodol.

Wrth i ni ddathlu Diwrnod ein Nawddsant Cenedlaethol yr wythnos ddiwethaf, cawsom ein hatgoffa o hunaniaeth ddiwylliannol gadarn ein gwlad a’i pherthynas â’r celfyddydau

Diwrnod Rhyngwladol y Menywod a’r hyn a olyga i genedlaethau’r dyfodol yng Nghymru

Bydd Sophie Howe, y Gomisiynydd Cenedlaethau’r Dyfodol newydd ar y llwyfan yng Ngŵyl y Gelli eleni

Petai Llywodraeth y DU wedi ei rhwymo gan y Ddeddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol, a fyddai Refferendwm yr UE wedi digwydd?

Mae angen gweithredu’n fwy grymus a ffocysu’n well os yr ydym i amddiffyn cymunedau rhag peryglon y Newid yn yr Hinsawdd, medd Sophie Howe, Comisiynydd Cenedlaethau’r Dyfodol Cymru.

Fel yr amlinellir gan y Prif Weinidog, mae hwn yn gyfle i fabwysiadu ymagwedd newydd. Mae’n galonogol bod Llywodraeth Cymru’n cydnabod yr angen am ddulliau newydd o weithio i fanteisio i’r eithaf ar ei chyfraniad tuag at wella llesiant pobl - heddiw ac yn y tymor hwy

Fel llawer o rieni rwy’n cychwyn rhoi fitaminau i fy nheulu wrth i ni geisio osgoi dos o anwyd gaeafol neu hyd yn oed ffliw. Mae ystafelloedd aros Ymarferwyr Cyffredinol yn dechrau llenwi, a’r cyfryngau’n adrodd am y cynnydd blynyddol mewn amser aros neu’r galw am welyau mewn ysbytai.

Mewn ymateb i arolwg Cymdeithas Feddygol Prydain a ddatgelodd bod chwarter o Ymarferwyr Cyffredinol yng Nghymru’n ystyried gadael y proffesiwn

Sefydlodd rhan allweddol o Ddeddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol Fyrddau Gwasanaethau Cyhoeddus (BGCau) i sicrhau bod sefydliadau lleol yn cydweithio â’i gilydd i wella llesiant eu hardal ar gyfer cenedlaethau presennol a chenedlaethau’r dyfodol.

Heddiw gwnaeth Sophie Howe, Comisiynydd Cenedlaethau’r Dyfodol ymateb i gyllideb ddrafft Cymru.

Mae’r hyn rwyf wedi ei ddysgu am y newid yn yr hinsawdd ers i mi ddod yn Gomisiynydd Cenedlaethau’r Dyfodol Cymru yn gynharach eleni wedi codi ofn gwirioneddol arnaf.

Wrth i 2017 symud yn ei blaen, roedd yn wych cael cychwyn y flwyddyn newydd drwy gwrdd ag aelodau Prosiect Cymru Ifanc, grŵp a sefydlwyd i alluogi grwpiau ieuenctid ar draws Cymru a rhoi cyfle iddynt leisio eu barn.

Gall deddfwriaeth newydd arwain at fwrlwm o weithgaredd a biwrocratiaeth. Os mai chi sy’n gyfrifol am wneud yn siŵr bod eich sefydliad yn cael ei ddiogelu, yna mae diwylliannau sefydliadol presennol yn aml yn defnyddio blychau ticio fel ymateb naturiol.

Proposals to build a £1.1bn road to ease congestion on the M4 fail to set out how it will meet the needs of our future generations who will be burdened with paying for it,” says Sophie Howe, Future Generations Commissioner for Wales.

Yn awr yn ei degfed flwyddyn mae Awr Ddaear yn fynegiant symbolaidd o gymorth byd-eang i amddiffyn ein planed, sy’n dod â ffrindiau, teuluoedd a chymunedau at ei gilydd. Ac mae mwy o angen amdano yn awr nag erioed

Yn ddiweddar cawsom ddatganiad gan y BBC yn enwi’r 13eg Doctor Who, i gael ei chwarae gan yr actor Jodie Whittaker. O fewn eiliadau o’r datganiad, cychwynnodd myrdd o bobl leisio barn drwy’r cyfryngau cymdeithasol gydag ymatebion yn amrywio o foddhad optimistaidd am y penderfyniad blaengar hwn i gynddaredd pur wrth weld y rôl yn cael ei rhoi i fenyw.

Mae’r Ddeddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol yn ei gwneud yn ofynnol i chi ddefnyddio’r pum dull o weithio i facsimeiddio eich cyfraniad i’r saith nod llesiant

Cyhoeddir adroddiad pwysig cyntaf Sophie Howe, Comisiynydd Cenedlaethau’r Dyfodol Cymru ar lesiant Cymru yn awr ac yn y dyfodol

Meet the Future Generations team

Wrth i mi ysgrifennu, mae’r Arlywydd Trump yn debygol o dynnu Unol Daleithiau America allan o’r cytundeb hinsawdd byd-eang.

Mae Diary of a Young Girl gan Anne Frank, 1984 gan George Orwell a chasgliad cyflawn o weithiau Shakespeare yn rhai o’r llyfrau sydd wedi ffurfio’r ffordd yr ydym yn meddwl, wedi ysbrydoli newid ac wedi gadael marc annileadwy ar genedlaethau’r dyfodol.

Cymru yw un o’r ychydig wledydd yn y byd sy’n cydnabod gwerth llesiant diwylliannol ac wrth i’r tymor diwylliannol Cymreig gychwyn, bydd Sophie Howe, Comisiynydd Cenedlaethau’r Dyfodol Cymru’n amlygu sut y gall yr ymagwedd Gymreig newid bywydau pobl y genedl.

Mae cysylltiadau cynyddol yn datblygu rhwng mynd i’r afael â’n hargyfwng tai a iechyd y genedl.

Fel gwlad rydym nid yn unig wedi arwain y ffordd drwy ddod y genedl Masnach Deg gyntaf ond drwy'r Dddeddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol, ni yw'r genedl gyntaf i ddeddfu a gwneud datblygu cynaliadawy yn rhan hanfodol o'r broses benderfynu ar gyfer gwella ein llesiant economaidd, cymdeithasol, amgylcheddol a diwylliannol.

Nododd Ebrill 1af ben-blwydd cyntaf Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol

Ddeng mlynedd yn ôl lansiodd y Ganolfan Technoleg Amgen (CAT) adroddiad arloesol – Prydain ddi-garbon – oedd yn dangos bod gennym y dechnoleg a’r datrysiadau i leihau allyriadau carbon i lawr i ddim.

Dros yr ychydig fisoedd diwethaf, mae arweinyddion gwasanaethau cyhoeddus ar draws Cymru wedi bod yn defnyddio’r asesiadau llesiant a gyhoeddwyd yn ddiweddar i ddeall sut y gallant gyfrannu i lesiant cymdeithasol, amgylcheddol, economaidd a diwylliannol pobl yn eu hardaloedd.

Am ein newyddion diweddara

Dim ond os ydym yn gweithio gyda'n gilydd y gallwn gyflawni'r Gymru a garem

Mae Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol yn rhoi i ni’r anogaeth, caniatâd a'r rhwymedigaeth i wneud y newidiadau sydd eu hangen i gyflawni'r Gymru a Garem

Rhan allweddol o ddyletswydd Comisiynydd Cenedlaethau'r Dyfodol yw “gweithredu fel gwarchodwr ar gyfer cenedlaethau'r dyfodol” ac "annog cyrff cyhoeddus i roi mwy o ystyriaeth i effaith hirdymor yr hyn a wneir ganddynt

Cychwynnodd Sophie Howe ar ei swydd fel y Comisiynydd Cenedlaethau'r Dyfodol Cymru cyntaf yn gynnar yn 2016

Speaking at the Wales Audit Office conference ‘Finance for the Future’, Sophie Howe, Future Generations Commissioner said:

Dywedodd Sophie Howe, Comisiynydd Cenedlaethau’r Dyfodol, yn ei haraith yng Nghynhadledd Flynyddol Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru, “Mae’n rhaid i’r mater sy’n ymwneud â ph’un a fyddwn yn cael y Gymru a garem gael ei ateb drwy ddeialog ddwy-ffordd gyda’r cyhoedd.”

Yn ôl Llywodraeth Cymru bydd yr amcanion a gyhoeddwyd ganddynt yn helpu i gyflawni’r nodau llesiant ar gyfer Cymru, fel sy’n ofynnol gan Ddeddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol

Os ydyw gwasanaethau cyhoeddus yn mynd i ddarparu gwell gwasanaeth, mae’n rhaid cael newid radical mewn diwylliant, un sy’n torri tir newydd, yn awr ac ar gyfer cenedlaethau’r dyfodol – dyna’r neges allweddol mewn digwyddiad a drefnwyd ar y cyd gan Swyddfa Archwilio Cymru a Chomisiwn Cenedlaethau’r Dyfodol.

Byddai methu gwneud carbon isel yn rhan annatod o raglen Bargen Ddinesig Caerdydd yn anghyfrifol yn amgylcheddol ac economaidd” medd Sophie Howe, Comisiynydd Cenedlaethau’r Dyfodol i Gymru

Yn dilyn materion yn ymwneud â Chynlluniau Datblygu Lleol Caerdydd, mae Sophie Howe, Comisiynydd Cenedlaethau’r Dyfodol wedi egluro’r cyngor a roddwyd ganddi eisoes i wleidyddion lleol mewn perthynas â’i phwerau o dan Ddeddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol a sut y gellir cymhwyso’r ddeddfwriaeth i’r math faterion.

Llythyr agored i ysgolion a cholegau gan Sophie Howe, Comisiynydd Cenedlaethau’r Dyfodol dros Gymru.

Yn hyn o beth mae dysgu sut mae America’n cael ei llywodraethu wedi bod yn agoriad llygad i mi - astudiais y pwnc i ryw raddau yn ystod fy ngradd ond roedd ei weld â fy llygaid fy hunan yn brofiad hollol wahanol.

I’n cenhedlaeth ieuengach, tai heb amheuaeth yw un o’r heriau mwyaf anodd a wynebir ganddynt.

Sometimes when we talk about housing, we get very caught up in the technicalities, the regulations, planning and specifics, that we forget that we're really talking about is home.

Rwy’n ffodus i gael swydd lle rwyf yn gweld llawer o bobl yn gwneud llawer o bethau anhygoel (ac weithiau i’r gwrthwyneb) ond roedd y prosiect yr ymwelais ag ef tra’r oeddwn yn Austin Tecsas, fel rhan o Raglen Arweinyddiaeth Rhyngwladol Llysgenhadaeth yr Unol Daleithiau yn un o’r goreuon.

Ychydig dros flwyddyn yn ôl, ddim yn hir ar ôl i mi gychwyn ar fy swydd fel Comisiynydd Cenedlaethau’r Dyfodol Cymru, cysylltodd Llysgenhadaeth America â mi i ofyn a fyddai gennyf ddiddordeb mewn cymryd rhan yn eu Rhaglen Arweinyddiaeth Ymwelwyr Rhyngwladol

Mae'r busnes gorau’n cael ei gyflawni pan fydd pobl, y blaned, a ffyniant yn ymblethu

"Gellid gosod cynsail peryglus petai dadleuon a gyflwynwyd yn yr ymchwiliad M4 yn camddehongli Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol ac yn tanseilio ysbryd a phwrpas y Ddeddf”, meddai Sophie Howe, Comisiynydd Cenedlaethau’r Dyfodol Cymru.

The Future Generations Commissioner role, was established by the Well-being of Future Generations (Wales) Act 2015 - a pioneering piece of legislation which is unique to Wales

The Well-being of Future Generations Act gives us the encouragement, the permission and the statutory obligation to make the changes needed to improve our social, cultural, environmental and economic well-being